Do powrotu do tematu ( poruszanego tutaj ) zmusza treść uchwały podjętej przez Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 15 maja 2017 r., sygn. akt II FPS 2/17, opublikowanej na www.nsa.gov.pl.
Odnosi się ona do zagadnienia, które do tej pory doczekało się w orzecznictwie, także NSA, sprzecznych rozwiązań, choć wydawało się, że w ostatnim okresie przeważyło stanowisko (por. wyrok NSA z dn. 8 listopada 2016 r., sygn. akt II FSK 3262/14), zgodnie z którym, w sytuacji, gdy w następstwie działu spadku spadkobierca uzyskał składniki majątkowe (np. nieruchomość wchodzącą w skład masy spadkowej), ponad wartość jego udziału spadkowego w całym wspólnym majątku spadkowym, to ustalenie wysokości przyrostu majątku wymaga odniesienia wartości mienia uzyskanego wskutek tej czynności przez spadkobiercę, do całości wspólnego majątku spadkowego, a nie jego poszczególnych składników. Udział spadkowy należy identyfikować z ułamkowym udziałem w całym mieniu składającym się na masę spadkową, a nie z udziałem w zindywidualizowanych składnikach majątkowych wchodzących w skład tej masy.
Niejednolitość linii orzecznictwa, wręcz niekiedy sprzeczność, nie była problemem akademickim, skutki odczuwali sprzedający, gdyż jedni zmuszeni były do zapłaty podatku dochodowego, od innych tego nie wymagano. Część orzeczeń była korzystna dla podatnika, bowiem uznawano, że wspólność małżeńska jest niepodzielna, bezudziałowa i z chwilą nabycia nieruchomości do wspólnego majątku każdy z małżonków nabywa ją w całości; termin nabycia liczy się tylko raz, to jest od daty wspólnego kupna nieruchomości, wybudowania domu. Druga natomiast wskazywała na konieczność brania pod uwagę dwóch dat: daty wspólnego nabycia (wzniesienia budynku) oraz daty dziedziczenia, gdyż po śmierci jednego z małżonków wspólność przestaje istnieć, przekształca się w równe udziały, co za tym idzie małżonek pozostający przy życiu pozostaje z całą nieruchomością, niejako na nowo nabywa jej połowę w drodze dziedziczenia
W tym stanie doszło do przedstawienia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości: „"Czy według art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) źródłem przychodu jest również odpłatne zbycie nieruchomości lub prawa nabytych do majątku wspólnego, w przypadku gdy zbycie ma miejsce przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym na podstawie dziedziczenia nastąpiło nabycie przez małżonka pozostałego przy życiu udziału w nieruchomości lub w prawie nabytych do majątku wspólnego, ponad własny udział po ustaniu wspólności majątkowej na skutek śmierci drugiego z małżonków, w sytuacji gdy od nabycia nieruchomości lub prawa przez obojga małżonków do majątku wspólnego minęło pięć lat?"
Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 15 maja 2017 r. podjął następującą uchwałę: "Dla celów opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a - c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zm.) nabytych przez współmałżonka w wyniku dziedziczenia, datą ich nabycia lub wybudowania w rozumieniu tego przepisu jest dzień nabycia (wybudowania) tych nieruchomości i praw majątkowych do majątku wspólnego małżonków".
Podjęta uchwała zawiera rozstrzygniecie na korzyść podatnika. Nie trzeba już będzie czekać 5 lat od śmierci współmałżonka, aby móc sprzedać – bez konieczności uiszczenia podatku dochodowego od osób fizycznych - wspólnie kupioną nieruchomość, wzniesiony budynek (wchodzące do majątku wspólnego małżonków). Uchwała nie kwestionuje, że wskutek śmierci jednego z małżonków dochodzi do dziedziczenia, to jednakże nie powoduje ponownego nabycia, dochodzi tylko do przekształcenia nabytego już prawa. Okres 5-letni należy liczyć tylko raz – od daty wspólnego kupna lub wybudowania domu lub mieszkania. W przeciwnym razie dochodziłoby do nierówności opodatkowania, gdyż podatek dochodowy od osób fizycznych liczony jest od dochodu. W przypadku spadkobierców kosztem podatkowym może być w zasadzie tylko podatek od spadków i darowizn (w przypadku osób zaliczonych do I grupy wynosi on 0 zł), a także ewentualne nakłady na nieruchomość; spadkobiercy płaciliby podatek dochodowy od osób fizycznych od przychodu, nie zaś od dochodu, w przeciwieństwie do pozostałych osób, które przy sprzedaży mogą odjąć również cenę (liczona jako koszt) kupna nieruchomości.
Na opublikowanie uzasadnienia uchwały przyjdzie poczekać; zachęcam do zapoznania się z jego treścią.
Anna Jackowska
prawnik, Ekspert Polskiej Federacji Rynku Nieruchomości
[ 05/2017 ]
